KEÇƏLLƏRİN VƏ QEYRİ-KEÇƏLLƏRİN ŞAİRİ

KEÇƏLLƏRİN VƏ QEYRİ-KEÇƏLLƏRİN ŞAİRİ

Xanım hey!

“Hələ ki başında tük var, qədrini bil oğlum.” Qədrini bil. Bürcün şir, ilin at olsa da...

Müasir Azərbaycan şeirində yeni texnikanın ixtiraçısı, qeyri-səlist məntiqli şeirimizin yaradıcısıdır.

Nəsrinin və poeziyasının qəhrəmanı dili-dodağı qurumuş Kefli İsgəndərdir. O, İsgəndər ki, artıq 100 yaşına gəlib çatıb, amma yenə də dindirirsən belə deyir:

“Nə yanğı söndürmək, nə içmək üçün –

bir qurtum su verin tüpürmək üçün...”

Salam Sarvanın şeirlərini oxumamışdan qabaq bugünkü Azərbaycan şeirində qonşu olan iki misranın arasını ağ kağız kimi görürdüm. Sıfırla birin arasında başqa ədəd görməyənlər kimi. İndi isə...

Gözəlindən çirkininədək, yaxşısından pisinədək, mənfi birinci mərtəbədə qalanından göy üzündə yaşayanınadək hər kəs var bu misraların arasında. Əksliklərin görüş yeridir misra araları, Salam şeirində:

...Ya sök-ya tik, nə fərqi var,

bu daxma düzəlməyəcək.

Gəl sənə təsəlli verim –

darıxma düzəlməyəcək!

...Ürəyim qurumuş çay kimi dincdi...

Yerin ortası da təklərə küncdü.

Sən qız xeylağısan adın Sevincdi,

sən kişi deyilsən, adın Dərd deyil.

Misra misraya dayaq, nəsə də öz əksinə.

Adidə qeyri-adiliyin müşahidəsi və bu müşahidənin İlahi dildə inikasından doğulub bu şeirlər:

...Sonuncu tikəmi böldüm səniynən –

sonuncu tikə tək özümü kəsdim.

Bağışla, başladım şeir yazmağa

bağışla, İlahi, sözünü kəsdim

deyən şair Azərbaycan dilinin sözlərini, sanki, rəqsə dəvət edib. Toydan toya, yasdan yasa görüşən qohumlar, dostlar kimi sözlər də lüğətdən qopub başlayıblar bir-birilərinin sağ-soluna keçib oynamağa – dilimizdə yeni-yeni ballı ifadələr yaratmağa, özləri də bilmədən

“Hər gün neçə məktub yazıb cırıram,

cırıb tullayıram... poçt qutusuna.”,

“Bu qara günləri qara qır kimi

üstümə tökənnən dammıram daha.”,

“Salıb itirəsən xatirələri,

ancaq etbarlı əllərə düşə.”,

“Öləsən bir düşmən sevindirəsən,

Ardınca barı bir “sağ ol”un ola...”.

Oynat sözləri, şair, oynat. Özlərindən böyük balaları olan cümlələrin toyunda oynat onları –

Dur oyna, qadasın alım,

dur oyna – bu sən, bu hava...

Sümüyə düşən havadı

başıma gələn bu hava.

- deyə-deyə.

Şeirlərində öz içinin təsvirini, Ayın görünməyən tərəfinin mənzərələrini, köhnə, təzə qəbirlərin sinədaşının altında “ömür sürən”lərin obrazını yaradıb Salam Sarvan:

...Səni necə atım, necə, bilmirəm -

bir zərsən düşmürsən heç üzü üstə.

Şəklini asdığım mıx qalıb ancaq

sinə divarımın iç üzü üstə...

...Oxudun qurtardin məni,

nə çaşmısan, nədi, bala?!

Çevir torpağı o üzə,

ardım o üzdədi, bala.

... Qəbrində bir az da gözəlləşmisən,

ən qara saçın da burda ən ağdı...

Ölüb çürüməyi vecinə alma,

qəm yemə, sümüyün ətindən ağdı.

Başında tük bitən keçəllər, başı tüksüz keçəllər, kəndirbazlar, azadlar, pəhləvanlar, BOMJlar... qanunları sıxıb-sıxıb qaz halından maye halına çevirənlər, “pəncərəsi kamera divarından təqvim kimi asılmış məhkumlar”... “Daha kimlər?” öz ürəklərincə olan ömrlərini yaşayırlar Salamın şeirləri ilə qazdığı dağın dərinliyində, şeirləri ilə ucatdığı dərənin zirvəsində. (“Yerin məlum, sevdiyim.”)

Füzuli Leylidən, Vidadi zəmanədən, Sabir millətindən... hərə bir şeydən gileyli, Salam da ki, günündən və bir də, bir də bu bapbalaca Yer kürəsindən gileylidir.

Nə umurdu, niyə küsdü, günlərdən, Yerdən?

“Qara günlər çıxır kir kimi” səndən, Şairim, bu gedişlə, bəlkə, ağardız. Sən də, günlər də, “Gəl sənə təsəlli verim”.

Gileylən, şair, haqqın var:

...Yüz mahnı bəstələ sən də, nə xeyri –

biri də qırdığın bu simə düşmür.

Mübarək, Tanrı bir gün verib mənə,

o da ki qaradı, rəngimə düşmür...

... İndi o kəndirbaz ip altındadı...

Meydanlar yumru bir top altındadı...

O ağ gün illərin lap altındadı –

kömək et boşaldaq çölə bu ömrü. 

Zamansız və qərarsız xaosun, kosmosun, fəzanın şairi olması onun Yerə olan münbasibətindən də bəlli. Poeziyamızda Yerə olan sevginin yönünü dəyişən Salamın şeirləri, eyni zamanda Yer obrazını da dəyişdi gözümüzdə:

... Atsana bu ağır çəkiylə məni –

yarı ruh-yarı can bölüb atsana.

Bu yer kürəsini çəkməmin altdan

bir lopa palçıq tək silib atsana.

... Boğulmaq da olmur, dayazdı dünya...

Bu ömrün dibi var, dənizi yoxdu.

Durub tullanasan bir çəpər üstdən,

düşəndə görəsən yer üzü yoxdu.

“Qəm eləmə, Yer kürəsi, sən də vətənsən – sərhəd dirəklərinin vətəni” deməklə barışmağa heç yer də qoymadın, Şair. Deputat olsam, – Yer kürəsinin deputatı, kosmosda müzakirəyə təqdim edəcəyim ilk məsələ Səninlə Yerin münasibətlərinin nizama salınmasına aid olacaq. Sonra səni kosmosa “Yer” adlı dinin təbliğinə göndərəcəm. Missonier olarsanmı, Şairim?!

 Sərraf  Balaxan

sbalaxan@gmail.com